Дудка белорусская
| Дудка белорусская | |
|---|---|
| бел. Dudka bіаłaruskaja | |
![]() Обложка | |
| Жанр | поэзия |
| Автор | Франци́ск Богуше́вич |
| Язык оригинала | белорусский на латинице |
| Дата написания | 1890—1891 |
| Дата первой публикации | 1891 год |
Дудка белорусская (бел. Dudka bіаłaruskaja, Дудка беларуская) — поэтический сборник белорусского поэта Франциска Богушевича, изданный в 1892 году под псевдонимом «Мацей Бурачок».
Произведение считается вершиной развития белорусской литературы XIX века. Оно стало своеобразным манифестом белорусского национально-культурного возрождения и мощным двигателем профессионального развития белорусской культуры[1].
Публикация
4 февраля 1890 года Богушевич прислал своему старому другу Яну Карловичу поэму «Моя Дудка»[2]. В своём письме 23 августа 1891 года Яну Карловичу Богушевич назвал свой сборник стихов не «Дудка белорусская», а «Жалейка» и сообщил, что корректура сборника всё ещё очень неудачна и содержит много ошибок[3].
Осенью 1891 года в Кракове коллекция стихов поэта под названием «Дудка белорусская» была опубликована в частном издательстве Владислава Анчица в количестве 3000 экземпляров[4]. Контрабандным путём произведение было вывезено в Российскую империю.
Содержание
Сборник открывается предисловием, в котором автор убеждает в важности сохранения белорусского языка и национальной идентичности: «Не оставляйте ж языка нашего белорусского, чтоб не умерли!» (бел. Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі!). Призывы к национальному возрождению в предисловии встречаются многократно. Поэт называет белорусский язык данным нам от Бога (бел. нам ад Бога даную), святым языком (бел. для нас святая) и одеждой души (бел. адзежа душы). Считая язык основой для существования нации, Ф. Богушевич призывает уважать родную речь[5].
В предисловии излагаются основные этапы истории белорусов со времён Великого княжества Литовского, в составе которого Беларусь была, по словам автора, «как зерно в орехе» (бел. як тое зярно ў гарэху). Также поэт приблизительно определяет территорию Беларуси: «от Вильно до Мозыря, от Витебска почти до Чернигова, где Гродно, Минск, Могилёв, Вильно и много других городков и деревень…» (бел. яна ад Вільні да Мазыра, ад Вітэбска за малым не да Чарнігава, гдзе Гродна, Міньск, Магілёў, Вільня і шмат мястэчкаў і вёсак)[5].
В «Дудке белорусской», как и в целом в творчестве Франциска Богушевича, сочетается несколько способов осмысления белорусской национальности: философское, историческое и художественное[5].
Сборник состоит из 16 стихотворений: «Мая дудка», «Дурны мужык, як варона», «Як паўды шукаюць», «У судзе», «Воўк і авечка», «Мая хата», «Праўда», «Здарэнне», «Думка», «З кірмашу», «Хрэсьбіны Мацюка», «Бог не роўна дзеле», «Хцівец і скарб на святога Яна», «Гдзе чорт не можа, там бабу пашле», «У астрозе», «Быў у чыстцы!» — и поэмы «Кепска будзе!».
Примечания
- ↑ Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск : Беларус. навука, 2010. — Т. 2. — С. 383.
- ↑ Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты. — Мінск : Маст.літ., 1991. — С. 295.
- ↑ Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты. — Мінск : Маст.літ., 1991. — С. 218, 296.
- ↑ Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты. — Мінск : Маст.літ., 1991. — С. 296.
- 1 2 3 Содаль У. Багушэвіч Францішак Бэнэдыкт Казіміравіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі / Рэдкал.: М. В. Біч i інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1993. — Т. 1: А—Беліца. — С. 276. — 494 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2. (бел.)
Литература
- Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты / Ф. Багушэвіч ; Уклад., прадм. Я. Янушкевіча; камент. У. Содаля, Я. Янушкевіча; маст. Г. Хінка-Янушкевіч. — Мінск : Маст.літ., 1991. — 309 с.
- Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў: у 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — 3-е выд., выпраўленае. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — 582 с.
- Беларуская літаратура: дапам. для абітурыентаў і выпускнікоў школ, гімназій, ліцэяў / Г. Гарадко і інш. — Мінск, 2005. — С.79—84.
- Лойка, А. Гісторыя беларускай літаратуры. Дакастрычніцкі перыяд: У 2 ч. — Мінск, 1989. — Ч 1. — С. 256—262.
- Беларуская літаратура ХІХ ст. Хрэстаматыя / уклад. А. Лойка, В. Рагойша. — Мінск, 1988. — С. 250—283.
- Луцкевіч, А. Жыццё і творчасць Фр. Багушэвіча ва ўспамінах ягоных сучаснікаў / А. Луцкевіч // Спадчына, № 1-2, 2001, С. 35 — 64.
- Мальдзіс, А. У пошуках багушэвічаўскай шкатулкі / А. Мальдзіс // Падарожжа ў XIX ст. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва і культуры. Навук.-папул. нарысы. — Мінск, 1969. — С. 168—173.
