Дудка белорусская

Дудка белорусская
бел. Dudka bіаłaruskaja
Обложка
Обложка
Жанр поэзия
Автор Франци́ск Богуше́вич
Язык оригинала белорусский на латинице
Дата написания 1890—1891
Дата первой публикации 1891 год
Логотип Викисклада Медиафайлы на Викискладе

Дудка белорусская (бел. Dudka bіаłaruskaja, Дудка беларуская) — поэтический сборник белорусского поэта Франциска Богушевича, изданный в 1892 году под псевдонимом «Мацей Бурачок».

Произведение считается вершиной развития белорусской литературы XIX века. Оно стало своеобразным манифестом белорусского национально-культурного возрождения и мощным двигателем профессионального развития белорусской культуры[1].

Публикация

4 февраля 1890 года Богушевич прислал своему старому другу Яну Карловичу поэму «Моя Дудка»[2]. В своём письме 23 августа 1891 года Яну Карловичу Богушевич назвал свой сборник стихов не «Дудка белорусская», а «Жалейка» и сообщил, что корректура сборника всё ещё очень неудачна и содержит много ошибок[3].

Осенью 1891 года в Кракове коллекция стихов поэта под названием «Дудка белорусская» была опубликована в частном издательстве Владислава Анчица в количестве 3000 экземпляров[4]. Контрабандным путём произведение было вывезено в Российскую империю.

Содержание

Сборник открывается предисловием, в котором автор убеждает в важности сохранения белорусского языка и национальной идентичности: «Не оставляйте ж языка нашего белорусского, чтоб не умерли!» (бел. Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі!). Призывы к национальному возрождению в предисловии встречаются многократно. Поэт называет белорусский язык данным нам от Бога (бел. нам ад Бога даную), святым языком (бел. для нас святая) и одеждой души (бел. адзежа душы). Считая язык основой для существования нации, Ф. Богушевич призывает уважать родную речь[5].

В предисловии излагаются основные этапы истории белорусов со времён Великого княжества Литовского, в составе которого Беларусь была, по словам автора, «как зерно в орехе» (бел. як тое зярно ў гарэху). Также поэт приблизительно определяет территорию Беларуси: «от Вильно до Мозыря, от Витебска почти до Чернигова, где Гродно, Минск, Могилёв, Вильно и много других городков и деревень…» (бел. яна ад Вільні да Мазыра, ад Вітэбска за малым не да Чарнігава, гдзе Гродна, Міньск, Магілёў, Вільня і шмат мястэчкаў і вёсак)[5].

В «Дудке белорусской», как и в целом в творчестве Франциска Богушевича, сочетается несколько способов осмысления белорусской национальности: философское, историческое и художественное[5].

Сборник состоит из 16 стихотворений: «Мая дудка», «Дурны мужык, як варона», «Як паўды шукаюць», «У судзе», «Воўк і авечка», «Мая хата», «Праўда», «Здарэнне», «Думка», «З кірмашу», «Хрэсьбіны Мацюка», «Бог не роўна дзеле», «Хцівец і скарб на святога Яна», «Гдзе чорт не можа, там бабу пашле», «У астрозе», «Быў у чыстцы!» — и поэмы «Кепска будзе!».

Примечания

  1. Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск : Беларус. навука, 2010. — Т. 2. — С. 383.
  2. Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты. — Мінск : Маст.літ., 1991. — С. 295.
  3. Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты. — Мінск : Маст.літ., 1991. — С. 218, 296.
  4. Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты. — Мінск : Маст.літ., 1991. — С. 296.
  5. 1 2 3 Содаль У. Багушэвіч Францішак Бэнэдыкт Казіміравіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі / Рэдкал.: М. В. Біч i інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1993. — Т. 1: А—Беліца. — С. 276. — 494 с. 20 000 экз. — ISBN 5-85700-074-2. (бел.)

Литература

  • Багушэвіч, Ф. Творы: Вершы, паэма, апавяданні, артыкулы, лісты / Ф. Багушэвіч ; Уклад., прадм. Я. Янушкевіча; камент. У. Содаля, Я. Янушкевіча; маст. Г. Хінка-Янушкевіч. — Мінск : Маст.літ., 1991. — 309 с.
  • Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў: у 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — 3-е выд., выпраўленае. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — 582 с.
  • Беларуская літаратура: дапам. для абітурыентаў і выпускнікоў школ, гімназій, ліцэяў / Г. Гарадко і інш. — Мінск, 2005. — С.79—84.
  • Лойка, А. Гісторыя беларускай літаратуры. Дакастрычніцкі перыяд: У 2 ч. — Мінск, 1989. — Ч 1. — С. 256—262.
  • Беларуская літаратура ХІХ ст. Хрэстаматыя / уклад. А. Лойка, В. Рагойша. — Мінск, 1988. — С. 250—283.
  • Луцкевіч, А. Жыццё і творчасць Фр. Багушэвіча ва ўспамінах ягоных сучаснікаў / А. Луцкевіч // Спадчына, № 1-2, 2001, С. 35 — 64.
  • Мальдзіс, А. У пошуках багушэвічаўскай шкатулкі / А. Мальдзіс // Падарожжа ў XIX ст. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва і культуры. Навук.-папул. нарысы. — Мінск, 1969. — С. 168—173.